System PEX/AL/PEX (zaciskany) czy zgrzewany PP-R? Porównanie systemów instalacyjnych do wody w domu.

Wybór systemu instalacyjnego do wody użytkowej (ciepłej i zimnej) to jedna z tych decyzji, którą podejmuje się raz na kilkadziesiąt lat. W przeciwieństwie do koloru ścian czy modelu baterii łazienkowej, rur ukrytych w bruzdach ściennych czy wylewkach podłogowych nie da się łatwo wymienić. Dlatego, gdy klienci odwiedzają naszą hurtownię ADAMEX i pytają: „Panie Jarku, co lepsze – plastik zgrzewany czy ten biały PEX?”, zawsze odpowiadam: „To zależy, kto będzie robił i gdzie”.

Oba systemy – zgrzewany polipropylen (PP-R) oraz zaciskany wielowarstwowy (PEX) – zdominowały współczesne budownictwo, wypierając starą stal ocynkowaną. Oba są odporne na korozję, higieniczne i trwałe. Jednak różnią się filozofią montażu, ceną i... odpornością na błędy instalatora. W tym artykule rozłożymy obie technologie na czynniki pierwsze, abyś mógł podjąć świadomą decyzję.

1. System Zgrzewany PP-R (Polipropylen) – Szary klasyk

System PP-R, potocznie nazywany "plastikiem zgrzewanym", to rozwiązanie, które króluje w polskich domach od lat 90. Jego sercem jest zjawisko polifuzji termicznej. Brzmi skomplikowanie? W praktyce jest genialnie proste. Końcówkę rury i wnętrze kształtki (kolanka, trójnika) nagrzewa się specjalną zgrzewarką do temperatury około 260°C, a następnie łączy ze sobą.

Po ostygnięciu tworzywa te stapiają się w jeden, nierozerwalny materiał – powstaje monolit. Nie ma tu uszczelek, kleju ani gwintów. Jeśli zgrzew został wykonany poprawnie, miejsce łączenia jest tak samo wytrzymałe, jak lita rura.

Zalety systemu PP-R

• Niska cena kształtek: To największy atut tego systemu. Kolanka, mufy czy trójniki kosztują grosze. Przy rozbudowanej instalacji (np. w kotłowni), gdzie mamy setki połączeń, oszczędność na materiale jest gigantyczna w porównaniu do PEX.
• Jednorodność: Brak obcych materiałów i uszczelek wewnątrz połączenia oznacza brak ryzyka, że guma z czasem sparcieje.
• Sztywność: Rury PP-R są sztywne i proste. Idealnie nadają się do prowadzenia pionów oraz instalacji natynkowych (np. w piwnicach), ponieważ wyglądają estetycznie i "trzymają linię".

Wady i pułapki PP-R

• Brak elastyczności: Rury PP nie da się wygiąć na kolanie. Każda zmiana kierunku, każde ominięcie innej rury, wymaga wstawienia kolanek (często czterech, by zrobić tzw. "odsadzkę"). To wydłuża czas pracy.
• Rozszerzalność termiczna: Zwykłe rury PP pod wpływem gorącej wody bardzo się wydłużają i zaczynają "wężować". Dlatego do ciepłej wody i C.O. należy bezwzględnie stosować rury stabilizowane włóknem szklanym (PP-R Stabi Glass) lub aluminium, które ograniczają to zjawisko.
• Ryzyko "zalania" przelotu: To najczęstszy błąd wykonawczy. Jeśli instalator zbyt mocno dociśnie rozgrzaną rurę w kształtce, wypływające wewnątrz tworzywo może zwęzić lub całkowicie zatkać przepływ wody. Usterka trudna do wykrycia, a objawia się słabym ciśnieniem w kranie.

2. System Zaciskany PEX (PEX/AL/PEX) – Nowoczesna wygoda

System PEX to technologia, która przywędrowała do nas z zachodu i zrewolucjonizowała szybkość pracy hydraulików. Mamy tu do czynienia z rurą wielowarstwową. Składa się ona z polietylenu sieciowanego (wewnątrz), warstwy aluminium (w środku) i polietylenu ochronnego (na zewnątrz).

Łączenie odbywa się mechanicznie: w rurę wsuwamy mosiężną lub tworzywową złączkę wyposażoną w oringi (uszczelki), a następnie zaciskamy na niej stalowy pierścień za pomocą prasy (zaciskarki) ręcznej lub elektrycznej.

Zalety systemu PEX

• Elastyczność: To game-changer. Rurę PEX/AL/PEX możesz wyginać ręcznie. Potrzebujesz przejść z podłogi na ścianę? Po prostu wyginasz rurę w łuk. Oszczędzasz mnóstwo czasu i pieniędzy na kolankach.
• Szybkość montażu: Zaciśnięcie złączki trwa kilka sekund. Nie musisz czekać, aż zgrzew ostygnie. Instalację można od razu poddać próbie ciśnieniowej.
• Bariera tlenowa: Wkładka z aluminium sprawia, że rura jest w 100% szczelna dla tlenu, co jest kluczowe, jeśli instalacja zasila również grzejniki (chroni kocioł przed korozją).

Wady systemu PEX

• Cena kształtek: O ile sama rura PEX jest tania, o tyle złączki (trójniki, kolana ustalone pod baterie) są znacznie droższe niż w systemie PP-R.
• Przewężenie przekroju: Złączka PEX wchodzi do środka rury. To oznacza, że w miejscu łączenia średnica przepływu jest mniejsza. Przy źle zaprojektowanej instalacji (zbyt małe średnice) może to powodować spadki ciśnienia na deszczownicy pod prysznicem.
• Wymagane narzędzia: Profesjonalna zaciskarka to koszt od kilkuset do kilku tysięcy złotych. Na szczęście w ADAMEX możesz liczyć na pomoc w doborze sprzętu.

3. Wielkie Porównanie: Kryteria wyboru

Kiedy zatem sięgnąć po zgrzewarkę, a kiedy po zaciskarkę? Przeanalizujmy to pod kątem ekonomii i logistyki.

Koszty: Materiał vs Robocizna

Jeśli robisz małą łazienkę lub doprowadzenie wody do kuchni, PEX wygrywa. Zapłacisz więcej za kilka złączek, ale skończysz pracę w 3 godziny zamiast w 8. Czas to pieniądz.
Jeśli wykonujesz instalację w całym dużym domu, a zwłaszcza w kotłowni, gdzie jest dużo trójników i rozgałęzień – system PP-R będzie znacznie tańszy materiałowo. Różnica w cenie trójnika PP (np. 2 zł) a trójnika zaprasowywanego PEX (np. 25 zł) przy 50 sztukach robi ogromną kwotę.

Trwałość i bezpieczeństwo połączeń

Tutaj musimy wyjaśnić jedną, absolutnie kluczową kwestię: PEX ZACISKANY to nie to samo co PEX SKRĘCANY!

• System Skręcany: Złączki dokręcasz kluczem płaskim. Jest to system "rozłączny". Takich połączeń NIE WOLNO chować w ścianach ani wylewkach! Pod wpływem drgań i temperatury nakrętka może się poluzować. Stosujemy je tylko w miejscach dostępnych (np. przy rozdzielaczu).
• System Zaprasowywany (Press): Po zaciśnięciu prasą połączenie jest nierozłączne. Takie złączki (zarówno PEX, jak i zgrzewy PP-R) można bezpiecznie zamurować w ścianie.

4. Montaż w praktyce – co musisz wiedzieć, by nie zalać sąsiada?

Niezależnie od wybranego systemu, diabeł tkwi w szczegółach. Oto garść porad z placu budowy dla obu technologii.

Wskazówki dla instalatora PP-R

1. Czystość to podstawa: Przed zgrzewaniem przetrzyj końcówkę rury i wnętrze złączki ściereczką nasączoną spirytusem. Kurz czy tłuszcz osłabią zgrzew.
2. Czas nagrzewania: Trzymaj się tabeli producenta! Dla rury 20 mm to zazwyczaj 5-7 sekund. Zbyt krótko – zgrzew nie chwyci ("zimny lut"). Zbyt długo – stopisz rurę i zatkasz przelot.
3. Woda ciepła: Pamiętaj, by do ciepłej wody używać wyłącznie rur stabilizowanych (Stabi). Zwykłe rury zaczną zwisać z sufitu pod wpływem temperatury.

Wskazówki dla instalatora PEX

1. Kalibracja (Najważniejsze!): Po ucięciu rury nożycami, jej koniec jest spłaszczony i ma ostre krawędzie. Zanim włożysz złączkę, MUSISZ użyć kalibratora z fazownikiem. Przywraca on idealnie okrągły kształt i ścina ostre krawędzie wewnątrz rury. Jeśli wciśniesz złączkę "na siłę" w niezkalibrowaną rurę, ostra krawędź zetnie oringi uszczelniające. Woda zacznie ciec po kilku tygodniach.
2. Szczęki zaciskarki: Upewnij się, że masz szczęki o profilu pasującym do złączek (najpopularniejsze to "U" lub "TH"). Użycie złych szczęk nie zaciśnie tulei poprawnie.

Mocowanie do ściany

Zarówno PEX (który jest miękki), jak i PP-R wymagają solidnego zamocowania do ściany. Rury nie mogą "latać" w bruzdach przed otynkowaniem, bo tynk popęka. Używaj dedykowanych uchwytów (pojedynczych lub podwójnych) rozmieszczonych co ok. 1-1,5 metra.

5. Armatura końcowa – co na końcu rury?

Niezależnie od tego, czy wybierzesz system zgrzewany, czy zaciskany, każda rura musi się czymś kończyć. Zazwyczaj są to tzw. "podejścia pod baterie" (kolana ustalone z gwintem wewnętrznym 1/2 cala), które musisz bardzo precyzyjnie wypoziomować i ustawić w odpowiednim rozstawie (zazwyczaj 15 cm dla baterii ściennych).

Pamiętaj, że solidna rura to dopiero połowa sukcesu. Newralgicznym punktem każdej instalacji są zawory odcinające (kątowe pod umywalką, pralkowe czy główne kulowe). To one ratują nas przed zalaniem w razie awarii wężyka czy baterii.

Nie wiesz, czym różni się tani zawór od dobrego? Przeczytaj nasz poradnik: Przegląd zaworów do instalacji hydraulicznej – bezpieczeństwo Twojego domu. Dowiesz się z niego, dlaczego warto inwestować w armaturę z dławicą i filtrem.

Podsumowanie

To jak, PP czy PEX? Nie ma jednej, złotej odpowiedzi, ale jako praktyk mogę dać Ci taką rekomendację:

Wybierz system zgrzewany PP-R, jeśli:

• Remontujesz instalację w piwnicy, kotłowni lub garażu (instalacja natynkowa).
• Masz ograniczony budżet na materiały, a robociznę wykonujesz sam i masz na to czas.
• Lubisz pracę precyzyjną i nie przeszkadza Ci konieczność używania zgrzewarki.
• Wymieniasz piony wodne.

Wybierz system zaciskany PEX, jeśli:

• Robisz instalację rozprowadzoną w posadzkach (np. od rozdzielacza do punktów).
• Zależy Ci na czasie i minimalizacji ilości połączeń w podłodze.
• Nie masz doświadczenia w zgrzewaniu i boisz się "zimnych lutów".
• Cenisz sobie wygodę prowadzenia rur bez setek kolanek.

Wielu fachowców stosuje systemy hybrydowe: piony i zasilanie od licznika wykonują w tanim i sztywnym PP-R, a rozprowadzenie po piętrach i do konkretnych kranów robią w elastycznym PEX-ie. To bardzo rozsądne podejście!

Niezależnie od decyzji, w sklepie ADAMEX znajdziesz wszystko, co potrzebne. Posiadamy szeroki wybór kształtek PP-R, systemów PEX (w tym rury Diamond), a także profesjonalne zgrzewarki i zaciskarki. Jeśli nie jesteś pewien, co wrzucić do koszyka – zadzwoń do naszych doradców. Skompletujemy dla Ciebie instalację "szytą na miarę".

Powodzenia w instalowaniu!
Jarek Grabowski